Tempo

Velaquí o meu último experimento sonoro.

O silencio é o tempo da dúbida.
A incerteza, ese non dar co ritmo xusto.
A desesperación, un resoar de ritmos que estala a tempo na cabeza.

O poema é de Código Morse.

O nerviosismo vén de fábrica.

A sinfonía do almorzo

- Todas as mañás, nada máis erguerme, síntome o mellor director do mundo. Dentro de pouco estrearei a miña obra máis ensaiada e xenial: "A sinfonía do almorzo"!

- Pero que dis? se o único que es capaz de dirixir é a moto entre os pitidos do tráfico, e xa che custa...

- Bo, isto vai en serio, déixame que che explique!

-Déixate de lerias e pásame o café, que inda vai saír por fóra...

- Mira, atende un chisco:

Primeiro hai unha intro de paxaros, moi miudiña, in crescendo. O despertador corta en dous aire e soño, loitan as sabas como nubes e timbais e despois a persiana pon fin, cun golpe seco, ó espertar. 

O primeiro movemento transcorre na cociña. Empeza fervendo o leite, andante ma non troppo, únese un solo de cafeteira que aumenta a súa furia, como un gurgullar de corcheas que estoupa marrón e fume no punto de ebullición. E as tostadas, que saltan cantareiras coma flautas, pechan o tema cos seus doces pizzicatos.

Despois poño fin ó concerto coas miñas culleres-batuta e devoro famento a orquesta enteira.

Que che parece?... cres que tería éxito?

- Pois non che sei, como papes os teus propios instrumentos non vas pasar da estrea... Atende ó café, anda...

Escritura automática

Réplicas e contrarréplicas

- Que pensas da arte abstracta? 
- Pois penso que a arte abstracta debería ser coma un dinosaurio que esgaza canguros para fabricarse colonia de chocolate

(fragmento de elaboración propia a partir dun exercicio de escritura automática colectiva)

Xornada de reflexión

Que será mañá do neno

que cre nos superheroes

que mastiga cada merenda

bocados de chourizo e viñetas de Spiderman

con ollos famentos de ilusión e rescates

Que lle ha dicir a avoa

limpando calada as miguiñas no mandil

que lle ha contestar

cando o neno pregunte se Spiderman existe

se nos rescatará algún día deste tempo de migas e cartilla

de(s)razonamento

Xé menino, não fala política,
não fala política, não fala política.

E a avoa, que sabe calada do sufrimento no lombo

e nas engurras

só lle di

Xé menino, não fala política,
não fala política, não fala política.

os superheroes

non teñen escano no parlamento

Que será do neno

que quizais non volva crer

nos superheroes

Descapotable: poesía sonora

Renovarse ou morrer, din. Ou, o que vén sendo o mesmo, "antes muerta que sencilla", como cantaba aquela neniña tan salada. Distintas e curiosas son as formas de interpretar a sabedoría popular.

O caso é que eando ultimamente nun proceso de renovación bastante produtivo, unha etapa de fotosíntese que me leva a estender as pólas ata calquera raiola que me poida achegar algo de luz. Os días de chuvia a cousa está complicada, pero hei de recoñecer que, aínda así, ás veces dá os seus froitos.

Se todo funciona ben, poderedes escoitar aquí a proba-adestramento para o meu próximo proxecto. Confeso que sempre quixen facer poemas sonoros. Pero ata este ano non me decatara de que teño á miña disposición todas as ferramentas necesarias. Empezando polas aulas da facultade. (Si, estudar Comunicación Audiovisual tiña que servir pra algo).

Así que deixo a primeira pegada do que espero que se convirta nunha serie máis ou menos periódica de audio-poemas. Pódense escoitar en formato podcast seguindo o enlace, subscribíndose, e en iTunes. E máis nada, eu marcho agora coa música (e o verso) a outra parte...

Espéciame

Sempre me gustou cociñar con especias: salferir de pimenta a comida e a tixola, pintarlle coloretes de curry ó polo, tomar café con canela en lugar de leite. O que nunca imaxinei é que esta olorosa afición me acabaría deixando un sabor de boca máis intenso e pracenteiro que o mellor dos pratos.

De condimentos vai a cousa.

Veño de recibir un premio de fotografía e poesía coa sempre xenial Cristina López Astorgano, promovido polo magazine cultural Jot Down e a Asociación Cultural Nido del Escorpión (Barcelona), e enfocado á sensual arte da escritura corporal. Tratábase de resucitar esta práctica tan extendida na China fotografando un poema escrito sobre a pel. E gracias á paciencia da nosa modelo, que se deixou encher de montonciños de canela e azafrán, e ó ollo fotográfico de Cris, os versos quedaron "que nin pintados". Aquí volos deixo:

ESPÉCIAME

Úntame de pementa

           e outras esencias.

Quéntame as coxas con canela

baña os meus peitos con aceite

de rosa mosqueta

                                               e améndoa.

Pronuncia comigo

                cardamomo

faille cóxegas coa lingua ó ceo da boca

lambe

                o envés dos beizos, píntamos

     con azafrán.

Devórame en toda a miña especialidade

acende a cociña despois. 

En breves Cris e máis eu marcharemos a Barcelona a salferir especias polas Ramblas. Ata entón, un biquiño de canela!

Domingo lagarto

Domingo lagarto

ou de como atrapar coas xemas un bico de luz.

Sentirse serpe

mudar de pel             e de soño

                con preguiza felina.

O radiador baila volutas de fume sobre a parede vermella-sol

crótalos

beliscan as horas de veludo.

Todos os animais que fun

xogan a perseguirse polos meus lunares.

E sei que é posible ver as estrelas da tarde

brillando

debaixo das pálpebras.

os violíns do Moldava

Os violíns de O Moldava, de Smetana, xa me estremeceron desde que escoitei por primeira vez a peza, hai agora un ano, en Praga. Esa maneira de facer gurgullar as cordas,  de agrandar o caudal in crescendo, de saír o sol entre platillos e timbais. Sensacións ben seguro acrecentadas por estalasescoitando in situ, no escenario natural que seica fixo agromar a inspiración ó mestre checo. 

 Por iso cando descubrín o tema por sorpresa entre os fotogramas de A árbore da vida (a última de Terrence Malick), a secuencia foi un arreguizo continuo. E que ben lle acaía, como realzaba os planos e o seu significado. De feito, o que máis me chegou da película foi precisamente a beleza das imaxes e a da banda sonora. Quedei abraiada con longos minutos de nebulosas e galaxias, soles ardendo, estrelas esparexidas no baleiro... Lembroume a unha constelación de poemas que coñecín tamén na capital da antiga Bohemia, Vniverse: un mapa astronómico onde navegar libremente, a cada constelación un poema, sen orde liñal ningunha mais cun engranaxe e sentido global ben logrado.

O certo é que estes días ando a lembrarme moito do ano que vivín á beira do Moldava, xa sexa por Malick, polo partido República Checa-España, por amigas que tamén namoraron de Kundera ou por Sabina e o seu canto ós acordeóns da Ponte de Carlos. Así que me deu por rescatar do “disco duro” dos recordos unha pincelada que lle escribira hai tempo a esta cidade que me namorou e á que oxalá poida volver, en Primavera, que é cando ela se ve máis guapa.

Alá arriba

na cima do Letnà,

                o péndulo.

O metrónomo de Praga

que mide o pulso da cidade

co seu renxer de mestre canso.

Alá arriba,

marca o tempo de veludo

que agromou naquela primavera sen flores.

E dende aquela Praga ten a súa propia cadencia,

é Cronos que respira

co peso dos anos enferruxando as engranaxes

É o Moldava que varre lentamente as horas

e erosiona a carraxe

É o pasado que nunca esmorece

                               cicatriz que proe aló arriba

                                                                                              testemuña

daquela Primavera esmagada        polos tanques do inverno.

De fotografía e outras artes

A Cris López Astorgano, por ensinarme a mirar polo ollo da réflex


Namorar é como tomar unha fotografía.

O comezo é un cadro desenfocado. Ó lonxe unha figura de bordes esponxosos e tacto difuso, da que apenas coñecemos os seus contornos básicos. E aínda así hai algo (ese algo) que resalta nesa masa informe e nos empurra a esculcar con máis atención. Mais, ai!, desde o momento en que entornamos os ollos para definir a imaxe, entón o proceso xa é imparable. É ter a certeza de que o dedo que descansa fraxilmente sobre o disparador algún día acabará pousándose de todo, estea ou non preparada a composición do cadro.

Coñecer á persoa é ir enfocando as súas liñas, tantear co diafragma ata onde chega a profundidade de campo e mergullarse nela. Ás veces pode pasar que esta opoña resistencia, que se manteña desenfocada. É aquí cando cómpren as mellores habilidades do fotógrafo para lograr compoñer ben a imaxe, mais isto require práctica e tempo... por iso a miúdo se tarda tanto en quitar unha fotografía. Pola contra, tamén pode suceder que o elemento a enfocar teña unha profundidade de campo máis ben pequena. Neste caso convén reaxustar o diafragma e ollar ó fondo do plano, onde seguramente apareza un suxeito máis atractivo e interesante para o obxectivo.

Mais volvamos á profundidade. É curioso como ó mesmo tempo que afondamos dentro do plano o exterior se vai facendo máis definido, nese longo proceso de enfoque que é o coñecemento. E, de repente, chega un día no que a composición da imaxe é perfecta e a persoa resplandece en toda a súa nitidez. E daquela é cando, sen previo aviso e cun sonoro estourido, salta o flash, unha luz que explota desde dentro cara afora e inunda o encadramento. Unha luz que cega e imprime nas meniñas un resplandor branco, que xa non deixa ver, que só deixa ver a luz reflectida nos outros ollos. Entón xa non fai falta entornar as pálpebras, senón abrilas moito, eliminar do encadramento toda porción de mundo que non sexa o obxecto enfocado. O amor é un flash continuo que invita a descansar na profundidade branca do plano. É ese punto de fuga onde todas as liñas converxen e cada segundo é un paso máis de diafragma.

(O problema vén cando se ten a cámara avariada...)

Relato publicado na web do colectivo Letra en Obras

O galego, esa curiosa lingua estranxeira

O sábado, despois do Encontro, fun á estrea d' A ópera dos tres reás no Teatro Colón da Coruña gracias á benevolencia de André (hai que saber escoller ben os amigos, sobre todo se estes regalan entradas e tés turcos tomados en teterías de conto).

Alba e máis eu xa entramos no teatro con certo escepticismo, sobre todo despois de oír as críticas dos colegas que foron antes ca nos, e que tildaban á obra de lenta, simple, con números musicais inconexos e desafines varios. O certo é que a nós, gustar gustounos. Non hai que confundir musical (de ritmo obrigatoriamente áxil e espectaular) con ópera, por moi moderna que sexa (a Bertold Brecht débeselle a introdución de técnicas de distanciamento-alienación, rotura da cuarta parede, sátira e alegoría social). Foi curioso comprobar a vixencia dalgunhas críticas sobre o poder corrompedor dos cartos, a hipocrisía das elites ou a súa doble moral.

Pero con diferenza o que máis nos sorprendeu e o que máis gargalladas nos arrincou foi a tradución ó galego. Ó principio era escangallante ver e escoitar con naturalidade expresións como "porcón", "o da faca", "hai que ir indo" (camiño á forca), "éche o que hai", e máis que xa non  lembro, sobre todo na fala coloquial dos personaxes, de carácter máis marcadamente galego. Escoitar iso, nunha ópera!! O que empecei tomando a risa, que graciosa queda esta tradución, ai ho isto dicho un amigo meu da Fonsagrada, ai mimadriña como poden poñer esta palabra, etc., despois fíxome pensar.

Por que a reacción foi de sorpresa? Por que estrañarse ou rirse ante un vocabulario "demasiado galego" nunha produción supostamente "seria" e de "altura" como pode ser unha ópera? Doeume vivir nas miñas propias carnes os efectos da case inexistente normalización que ten a nosa lingua hoxe en día. Ver un espectáculo así en galego (tan en galego) non debería resultar gracioso nin ruborizante. Debería ser o máis normal do mundo. Por moito que digan, o galego inda non acadou o estatus que se merece. De ser así, esta reflexión non se tería producido.

Coma a nosa, outras gargalladas agromaban en momentos puntuais desde distintos puntos do palco. E digo eu: no momento en que vivimos, no que o galego está desaparecendo a ritmo vertixinoso de cada vez máis ámbitos da sociedade, hai realmente esperanza para que a nosa lingua nai o siga sendo? Hoxe o xornal.com pechou definitivamente a súa fiestra online. Para min, os medios son (ó igual que a educación) a máis útil ferramenta para espallar e normalizar o idioma. Se cada vez quedan menos fiestras abertas para quen quere ver a realidade en galego, cal vai ser entón a visibilidade da nosa lingua? Non se acabará convertindo nunha lingua allea? Non acabará sendo para os galegos unha lingua estranxeira?

"A vangarda é dicir algo igual de nocivo, pero diferente"

O pasado sábado tiven a oportunidade de asistir ó  VI Encontro de Escritores Novos, promovido pola AELG. Desta volta, a xuntanza estaba enfocada ó tema da “pegada dixital”: novas técnicas e soportes para a escrita, desde revistas dixitais a blogues, como inflúen estas no acto de creación e cal é o seu estatus respecto ós medios tradicionais. Da rolda de conferencias (mantidas, entre outros, por Tati Mancebo, Estíbaliz Espinosa, Ana Cibeira, o Leo, Antía Otero ou Chus Nogueira) saíron cuestións tan interesantes como as seguintes:

Son os blogues unha obra en si mesma, ou unha “sombra” das publicacións escritas? É a poesía o xénero máis adecuado á lectura en medios dixitais? Como debería ser o consello editorial dunha revista dixital, atendendo ás difíciles cuestión do poder?  Como se vixían os dereitos de autor nunha publicación online? Manterase a teima da publicación escrita como consagración definitiva, ou vai haber un cambio de modelo orientado ó mundo na rede? As reflexións foron variadas, mais ben semellantes entre os poñentes.

Todos concordaron en que a relación blog versus libro non ten por que ser dicotómica. É evidente que a facilidade, os baixos custos e o grande alcance da rede axudan en maior medida á difusión da voz, mais non por iso é esta unha opción secundaria. Os formatos dixitais adáptanse moitísimo mellor ó tipo de contidos que priman na actualidade, cunha clara tendencia ó visual (como amosan os collages de Ana Cibeira ou Antía Otero), á mestura de xéneros e á interactividade. Por outra parte, son unha forma de rachar, segundo Estíbaliz Espinosa, os circuitos pechados da literatura, a egolatría e ansia de protagonismo que arrodea a algúns escritores. Na rede, di, o ideal sería que cada un fose un conxunto de letras que le a outros conxuntos de letras. Isto achégase á visión de Gaspar Domínguez sobre as redes sociais, un “karaoke autorreferencial” que amosa a nosa submisión ó mercado, a necesidade de crearse unha imaxe de marca e venderse. Non podo concordar máis coa súa análise (moi no estilo da Escola de Francoforte, o que me fixo recordar cun sorriso as clases de Outeiriño) do mundo da cultura hoxe, guiado polos intereses do mercado e das grandes industrias culturais. Chegados a este punto, houbo mención obrigada ás tres cabeceiras en galego que desapareceron na súa versión impresa xunto coas súas revistas literarias. Unha persecución que amosa a inseguridade e ameaza do panorama de medios na nosa lingua. Quizais, como di o Leo, a nosa deba ser “unha cultura non de conquista senón de resistencia”. Afianzar a presenza e supervivencia do galego e os galegofalantes  máis que conquistar lectores e falantes novos. Está claro que, fronte ós ataques, o mínimo que debemos facer é resistir. Mais o certo é que cada vez nolo poñen máis difícil.

Volvendo ás redes sociais. A presenza da literatura en redes coma Facebook ou Twitter é máis que palpable. Moitos dos presentes téñense sorprendido varias veces pensando nun estado para poñer no Facebook, argallando varios días un tweet. O Leo ten visto pura poesía nos estados do Facebook, por exemplo. “A poesía —di— non se crea, atópase. A poesía está aí fóra, son chispazos que están no día a día”. Hai que saber vela, e saber capturala. E tampouco é tan importante o medio que se empregue para facela voar.

Supoño que calquera soporte é bo pra insuflar aire á nosa cultura de resistencia. Hai que sumar forzas e aproveitar todas as ferramentas das que dispomos. Na última mesa de debate achegáronse solucións coma os contactos bilaterais e transversais con outras literaturas “estranxeiras” (internacionalizar a nosa, coñecer as demais) por medio das traducións, a creación dunha revista dixital que unise crítica, tradución e escaparate dos distintos xéneros, pular polos novos formatos dixitais en eidos coma o da educación... En definitiva, aunar esforzos e seguir creando para afianzar a nosa cultura, non ensimesmada, senón “demasiado galega”. "A vangarda é dicir algo igual de nocivo, pero diferente" (Ana Cibeira e Leo)

Abro paréntese

(...

Non sei se será setembro, ou a crise postvacacional, ou tanta cafeína en vea, pero hai algo que me sacode as costas. Penso que estou sufrindo unha época de reestruturación vital. A consciencia de comezar o derradeiro ano de carreira, sumado ás conversacións apocalípticas sobre a incerteza do futuro tampouco axudan moito. Estache a cousa moi chunga.

Malia tanta negrura, o certo é que hai algo, si, que me anima a espremer ó máximo este meu último ano en Compostela. E ese algo son as letras.

Despois de estar un ano fóra, aló nas terras do gulash e a cervexa, desconectada de recitais e versos (en galego, pois ter tiven a oportunidade de botarlle unha ollada á poesía inglesa e checa), entroume unha renovada morriña por volver xogar coas palabras. Así que pecho a paréntese do meu anterior caixón desastre, A orillas del Moldava, xa que non quero seguir vivindo de recordos: quero crear outros novos. Seguirei deitando flashbacks de cando en vez (no fondo unha é unha nostálxica), mais adicareime de agora en diante a abrir parénteses e enchelas de voz, palabras, puntos e comas.